28 Şubat 2009 Cumartesi

ELEKTRİK TÜKETİMİNDE VE ELEKTRİK FATURALARININ ÖDENMESİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR




Fazlı KÖKSAL



Elektrik Giderleri, İşletmelerimizin toplam giderleri içerisinde küçümsenmeyecek bir yekûn tutmaktadır. TEDAŞ ve diğer Elektrik Dağıtım Şirketlerinden kaynaklanan uygulama hatalarını tespit edebilir, elektrik tüketiminde bazı hususlara dikkat edebilir ve reaktif enerji tüketimini sıfırlayabilirlerse, Elektrik Giderlerinde önemli ölçüde tasarruf sağlayabilirler.

Elektrik giderlerinde tasarruf sağlayabilecek iş ve işlemleri üç ana başlık altında değerlendirebiliriz.

a)Elektrik Dağıtım Şirketlerinin elektrik faturalarında yaptıkları hataların tespit edilmesi.
b)Reaktif enerji bedelinin sıfırlanmasına yönelik tedbirlerin alınması
c)Elektrik tüketiminde azami tasarrufa dikkat edilmesi,

A- Elektrik Dağıtım Şirketlerinin Elektrik Faturalarını Tahakkuk Ettirirken Yaptıkları Hatalar ve Bu Hataları Tespit Etmek İçin İzlenmesi Gereken Yöntemler:

Elektrik Faturaları; Aktif Elektrik Tüketimi, Reaktif Elektrik Tüketimi, Elektrik Tüketim Vergisi ve KDV’den oluşmaktadır.

Elektrik Dağıtım Şirketlerinin bir önceki sayaç veya son sayaç verilerini hatalı girmeleri sonucu, Aktif ve Reaktif Elektrik Tüketim bedellerinin hatalı fatura edildiği durumlara rastlanmaktadır. Bu nedenle, Elektrik Faturalarında sayaç göstergelerinin teselsül edip etmediği, sayaç rakamlarının doğru olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir.

Ayrıca, bazen abone türünde hata yapılması sonucu, işyerlerimiz “Resmi Daire” kategorisi yerine “Sanayi İşyeri” veya “Ticarethane” kategorisinden, lojmanlarımızın da “Mesken” kategorisi yerine “Resmi Daire” tarifesinden ücretlendirildikleri görülmektedir. Bu hatalı işlemlerin sonucunda da, fazla ödeme yapılabildiği gibi, 09.11.1995 gün ve 22458 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Tarifeleri Yönetmeliğinin 46. maddesine göre usulsüz elektrik kullanmış işlemine tabi tutularak usulsüzlük cezası tahakkuk ettirilmesi ihtimali de gündeme gelmektedir. Bu nedenle elektrik faturalarının abone türü kontrol edilerek, fazla ücret ödenmesinin veya usulsüzlük cezası tahakkuk ettirilmesinin önüne geçilmelidir.

Elektrik Dağıtım Şirketleri, faturalamalarda en önemli hataları Elektrik Tüketim Vergilerinin tahakkukunda yapmaktadırlar. Belediye Gelirleri Kanununa göre Elektrik Tüketim Vergisinin Belediye Hudutları içerisinde tüketilen elektrikten alınması gerekmektedir. Uygulamada Elektrik Dağıtım Şirketleri belediye hudutları dışında tüketilen elektrik için de bazen Elektrik Tüketim Vergisi tahakkuk ettirmektedir. Orman İşletmelerinin özellikle depo, gözetleme kulesi ve yangın müdahale ekip binaları gibi birimlerinin genelde belediye hudutları dışında olduğu dikkate alınarak, işletme müdürlüklerimizin belediye hudutlarının dışındaki elektrik aboneliklerinin tespitini yaparak, onlara Elektrik Tüketim Vergisi tahakkuk ettirilip ettirilmediğini kontrol etmeli ve Elektrik Tüketim Vergisi tahakkuk ettirildiğinin tespiti halinde fuzulen tahakkuk ettirilen vergilerin iadesi için Elektrik Dağıtım Şirketi ve ilgili belediyeler nezdinde girişimde bulunulmalıdır.


Belediye Gelirleri Kanunun 38. Maddesinde;
“Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi aşağıda gösterilen nispetlerde alınır.
a) İmal ve istihsal, taşıma, yükleme boşaltma, soğutma, telli ve telsiz telgraf ve telefon müraselesi işlerinde tüketilen elektriğin satış bedeli üzerinden yüzde 1,
b) (a) bendi dışında kalan maksatlar için tüketilen elektriğin satış bedeli üzerinden yüzde 5”

hükmü yeralmaktadır. Orman işletme Müdürlüklerinin depolarında yapılan işi, söz konusu yasa metninde zikredilen “İmal ve istihsal, taşıma, yükleme boşaltma” kategorilerine sokmak mümkün iken depolardaki elektrik abonelikleri için düzenlenen faturalarda da Elektrik Tüketim Vergisinin %5 üzerinden tahakkuk ettirilmektedir.

Depolarda tüketilen elektrik için %1 ETV tahakkuk ettirilmesi gerektiği yolunda Elektrik Dağıtım Şirketleri nezdinde girişimde bulunulabileceği, gerekirse hatanın düzeltilmesi için yargı yoluna da başvurulabileceği düşünülmektedir


B-Reaktif Enerji Bedelinin Sıfırlanmasına Yönelik Tedbirlerin Alınması


Elektrik faturalarının incelenmesinde, Elektrik Dağıtım Şirketlerinin bazı faturalarda tüketilen aktif enerji bedeli yanında , reaktif enerji bedeli de fatura ettiği de görülmektedir. Bir İşletme Müdürlüğümüze yalnızca 6 aylık bir dönemde fatura edilen reaktif enerji bedelinin 3000 YTL’nin üzerinde olduğu tespit edilmiştir.

Aktif enerji bedelinin tüketilen reel enerjinin karşılığı olmasına karşılık reaktif enerji bedeli reel bir enerji tüketiminin sonucu olmayıp, devredeki akım ve gerilimin aynı fazda olmaması nedeniyle sistemden gereksiz çekilen bir enerjinin karşılığıdır.

09.11.1995 gün ve 22458 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Elektrik Tarifeleri Yönetmeliğinde;
“Aktif Güç: Elektrik akımı ile aynı fazda olup, iş gören güç.
Reaktif Güç: Elektrik akımı gerilime göre doksan derece faz farkı olup, iş görmeyen güç.” Olarak tanımlanmıştır

Sözkonusu Yönetmeliğin 56. Maddesinde reaktif enerji bedelinin tahakkuk esas ve yöntemleri belirlenmiştir;

“MADDE 56 - Reaktif enerji tarifesi tek veya çift terimli tarifeden elektrik enerjisi satın alan aboneye aşağıdaki şartlar dahilinde uygulanır.
a) Abone, çekeceği, reaktif enerjiyi ölçmek üzere gerekli ölçü aletlerini tesis etmek zorundadır. Reaktif enerjiyi ölçen düzeni olmayan abonenin, o dönemde çektiği aktif enerjinin 0.90 (yüzde doksan) katı reaktif enerji çektiği kabul edilir. Reaktif enerji sayaçlarına geri dönmesiz mandal takılması zorunludur.
(Değişik paragraf: R.G.: 13.07.1999/23754`de Yayımlanan Yönetmelik, m.22) Reaktif enerji ölçü aletleri olmadığı için, çektiği aktif enerjinin 0.90 (yüzde doksan) katı reaktif enerji bedeli ödemek durumunda kalan abonelerin, fazladan bir bedel ödememelerini teminen ve talepleri halinde, temin edecekleri reaktif enerji ölçü aletlerinin monte edilmesi teşekkül veya şirket tarafından sağlanır.
b) (Değişik bent: R.G.: 09.03.2000/23988`de yayımlanan Yönetmelik, m.2) Reaktif enerjiyi ölçmek üzere gerekli ölçü aletlerini tesis eden aboneden, çektiği aktif enerjinin 0.33 (yüzde otuz üç) (dahil) katına kadar (endüktif) reaktif enerji bedeli alınmaz. Bu sınır aşılırsa, çekilen reaktif enerjinin tamamına reaktif enerji tarifesi uygulanır.
c) (Değişik bent: R.G.: 09.03.2000/23988`de yayımlanan Yönetmelik, m.2) Abonenin sisteme vereceği (kapasitif) reaktif enerji miktarı; teşekkül veya şirketin gerekli görmesi durumunda, abone, aşırı kompanzasyon sonucunda sisteme vereceği (kapasitif) reaktif enerjiyi ölçmek için 1 (bir) adet geri dönmesiz reaktif enerji sayacını bildirim tarihinden itibaren 1 (bir) ay içinde tesis edecektir. Sisteme verilecek reaktif enerji, o dönemde çekilen aktif enerji miktarının 0.20 (yüzde yirmi) (dahil) katından fazla olmayacaktır. Bu sınır aşılırsa, abonenin çektiği aktif enerjinin 0.90 (yüzde doksan) katı kadar reaktif enerji tükettiği kabul edilir ve reaktif enerji tarifesi üzerinden bedeli alınır.
d) Bu maddenin (b) ve (c) bentlerinde yazılı sınırların ikisini birden aşan abonenin, çekilen aktif enerjinin 0.90 (yüzde doksan) katı reaktif enerji tükettiği kabul edilir.
e) (Değişik: R.G.: 14.08.1996/22727`de Yayımlanan Yönetmelik.) Tek fazla beslenen abone ile bağlantı gücü 9 (dokuz) kW`a (dahil) kadar olan aboneye ve yürürlüğe konulan elektrik enerjisi satış tarifelerinde reaktif enerji bedeli belirtilmemiş olan aboneler ile köy içme suyu abonelerine reaktif enerji tarifesi uygulanmaz.
f) (Ek bent: R.G.: 25.03.1997/22944`de Yayımlanan Yönetmelik; Değişik ilk paragraf: R.G.: 09.03.2000/23988`de yayımlanan Yönetmelik, m.2) İhtiyacı olan elektrik enerjisinin bir kısmını bağlı olduğu Otoprodüktör Santralından, bir kısmını teşekkül veya şirkete ait iletim veya dağıtım sisteminden karşılayan, bünyesinde Otoprodüktör Santral bulunan abonenin talebi halinde reaktif enerji tarifesine girip girmeyeceğinin değerlendirilmesi, alıcı durumundaki tesislerinin Y.G. ortak girişinde tesis edilecek aktif ve reaktif enerji sayaçlarının kaydettiği değerler üzerinden yapılacaktır. Değerlendirme sonucunda tesisin çektiği aktif enerjinin 0,33 (Yüzde Otuzüç) (dahil) katına kadar reaktif enerji çekmesi halinde reaktif enerji bedeli alınmaz. Bu sınır aşılırsa teşekkül veya şirketten çektiği ve üretim santralı dahil tüm tesislerinin Y.G. girişinde bulunan ve satışa esas olan sayaçlardan reaktif enerji sayacının kaydettiği değerin tamamına reaktif enerji tarifesi uygulanır.
Abonenin sisteme vereceği (kapasitif) reaktif enerji miktarı Teşekkül veya Şirketten çektiği ve üretim santralı dahil tüm tesislerinin Y.G. girişinde bulunan ve satışa esas olan reaktif enerji sayacının kaydettiği değer ile alıcı durumundaki tesislerinin Y.G. ortak girişindeki aktif sayacın kaydettiği değerler üzerinden (c) bendinde belirtilen esaslara göre yapılacaktır. (c) bendinde belirtilen sınır aşılırsa abonenin Teşekkül veya Şirketten çektiği aktif enerjinin 0.90 (Yüzde doksan) katı kadar reaktif enerji tükettiği kabul edilir ve reaktif enerji tarifesi üzerinden bedeli alınır.
g) (Ek bent: R.G.: 13.07.1999/23754`de Yayımlanan Yönetmelik, m.2; Değişik: R.G.: 09.03.2000/23988`de yayımlanan Yönetmelik, m.2) Kompanzasyon tesisi bulunan ve güç faktörünü 0,95-1 arasında tutan tüm abonelerde reaktif sayaç veya kompanzasyon tesisinde meydana gelecek mekanik arızalardan dolayı abonenin yıl içerisinde elinde olmayan nedenlerle bir ay için sistemden çektiği reaktif enerjinin, aktif enerjinin 0,33 katından fazla olması halinde, reaktif enerji bedeli faturalamada dikkate alınmaz. Bu durumun yılda bir defadan fazla olması halinde, o yıl için daha önceden dikkate alınmayan reaktif enerji bedeli, sistemden çekildiği aydaki birim fiyat dikkate alınarak ilk çıkacak faturaya ilave edilerek tahsil edilir.”

İşletme Müdürlüklerimiz Elektrik Tarifeleri Yönetmeliği hükmüne uygun olarak;

a)Faz kaymasını kompanze edecek kompanzasyon panoları kurmaları,
b)Bu panoları , elektrik sayaçlarını ve elektrik faturalarını sürekli kontrol ederek gerekli tedbirleri almaları,
c)Kompanzasyon panolarının bir yılda bir fatura döneminden daha uzun süreli arızalanmalarını engellemeleri,

Halinde, reaktif enerji bedeli ödemeyecekler ve çok büyük meblağlara varan tasarrufta bulunacaklardır.

Ancak; elektrik tüketimi çok az olan, kompanzasyon panosu kuruluş maliyeti 3-4 yıl boyunca ödenecek muhtemel reaktif enerji bedelinin üzerinde olacak yerlerde, kompanzasyon panosu kurulması da tabii ki akılcı değildir. Bu nedenle kompanzasyon panosu kurulurken mutlaka fayda maliyet analizi sağlıklı bir şekilde yapılmalıdır.

Son yıllarda Sayıştay Denetçileri de raporlarında reaktif enerji ödemelerine ilişkin olarak eleştirilerde bulunmaktadır.

Bu konuda Sayıştay Başkanlıklarının da bazı kararları bulunmaktadır.

Sayıştay 8. Daire Başkanlığı 4.6.2002 gün ve 5103 sayılı kararında; “Reaktif enerji tüketimini ölçen tesislerin kurulmaması, idarî bir tasarruf olduğundan, tesislerin kurulmaması sebebiyle aktif enerji yanında, reaktif enerji bedelinin de ödenmesinde mevzuata aykırı bir husus bulunmadığı” Sonucuna varmıştır.

Ancak; bu tarihten sonra Elektrik Tarifeleri Yönetmeliğinde, Kompanzasyon Panosunun kurulmasını zorunlu kılan düzenlemeler yapılmıştır. Ayrıca; 01.05.2007 gün ve 26509 sayılı Resmi Gazetede Yayınlanarak yürürlüğe giren Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nde Harcama Yetkilisi olarak İşletmenin en üst yöneticisinin belirlenmiş yani idari tasarrufta bulunma ve harcamayı onaylama yetkisi aynı kişide birleşmiştir. Kısacası, Sayıştay 8. Daire Başkanlığının veya Sayıştay Genel Kurulunun benzer bir olayda farklı karar vermesi muhtemeldir.

Sayıştay 6. Daire Başkanlığı ise 31.03.2005 gün ve 10955 sayılı kararında; “Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. tarafından yürürlüğe konulan 2003 yılı Elektrik enerjisi satış tarifelerinde resmi dairenin dahil olduğu abone grubu karşısında reaktif enerji bedeli belirlenmiş olup, bu tarifelerin not kısmında da sadece hizalarında reaktif enerji bedeli belirtilmemiş abonelere reaktif enerji tarifesinin uygulanmayacağı belirtildiğinden resmi daire abone grubuna dahil olan Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezine ait reaktif enerji bedelinin ödenmesinde mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.
Ayrıca belgelerin incelenmesinde söz konusu Merkezin reaktif ölçü aletinin mevcut olduğu ve bu ölçü aletinde gösterilen reaktif enerji bedelinin tahakkuk ettirildiği görülmüştür. Bu gerekçelerle ödemede mevzuata aykırı bir husus bulunmadığı” Görüşüne varmıştır.

Bu kararda “Reaktif ölçü aletlerinin mevcut olduğu”nun özellikle vurgulanması, reaktif ölçü aleti kurulu bulunmaması halinde, reaktif enerji bedeli için sorumlulara rûcu edilebileceğini göstermektedir.

Tüm bu nedenlerle, hem gereksiz reaktif enerji bedeli ödenmemesi , hem de harcama yetkililerinin sorumlu duruma düşmemeleri için; kompanzasyon panolarının kurulmasına, kontrolüne ve yukarıdaki paragraflarda sıralanan diğer önlemlerin alınmasına önem verilmelidir.



C- Elektrik Tüketiminde Tasarruf İçin Alınabilecek Diğer Tedbirler;


Her yurttaş, ülkesinin kıt kaynaklarını kullanırken azami tasarrufa riayet etmek zorundadır. En kıt kaynaklardan birisi olan enerjiyi tasarruflu kullanmak bir yurttaşlık görevi olduğu kadar, bir kamu görevlisinin temel ödevlerinden birisidir.


Elektrik tüketiminde uygulanabilecek belli başlı tasarruf önlemlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
•Elektrik tesisatının düzenli olarak bakım ve kontrolü sağlanmalıdır.
•Kullanılmayan bina ve tesislerin elektriği ana sigortadan kesilmelidir.
•Bina ve odalarda ihtiyacın ötesinde bulunan aydınlatıcı lambalar iptal edilmelidir.
•Açık elektrik hatlarının bina çatılarına veya ağaçlara teması önlenmeli, bunların elektrik enerjisi kaybı yanında, yangın tehlikesi de yarattıkları göz önünde tutularak gerekli tedbirler alınmalıdır.
•Yeni inşa edilen yapılarda ve tesisat yenileştirme durumlarında, personel olmadığında elektriklerin otomatik kapanmasını sağlayan, harekete duyarlı elektrik sistemleri kullanılmalıdır. Zamanlayıcılar, fotoseller ya da yaklaşım sensörleri vasıtasıyla aydınlatma kontrol edilmelidir.
•Yerleşim düzeni oluşturulurken gün ışığından en fazla yararlanma hususu da dikkate alınmalı, çalışma masalarının konumu buna göre ayarlanmalıdır.
•Aydınlatmanın verimini artırmak bakımından tavan ve duvarlar açık renk boya ile boyanmalıdır.
•Mesai saatleri dışında, temizlik işleri yapılırken, sadece temizlik yapılan yerdeki ışıkların açık tutulması ve temizliğin sona ermesiyle birlikte ışıkların kapatılması konusunda temizlik personeli bilinçlendirilmelidir.
•Yenileme gereken durumlarda, akkor telli lambalar, daha az enerji tüketen, buna mukabil ışık verimi yüksek ve %80 enerji tasarrufu sağlayan flüoresan lambalarla değiştirilmelidir.
•Bilhassa uzun süreli aydınlatmanın gerekli olduğu koridor, merdiven vb yerlerde mutlaka elektrik tasarrufu sağlayan flüoresan lambalar kullanılmalıdır.
•Flüoresan lamba kullanımında, indüktif balastlı lamba yerine daha az enerji tüketen elektronik balastlı flüoresan lamba kullanılmalıdır.
•Mümkün olduğunca tavan aydınlatması yerine masa aydınlatması tercih edilmelidir.
•İşyerlerinde elektrik sobası, elektrik ocağı ve elektrikli ısıtma cihazları kullanılmamalıdır.
•Klima cihazları ısıtma amaçlı kullanılmamalıdır.
•Klima cihazlarıyla soğutulan mekanların kapı ve pencereleri kapalı tutulmalı, gerekli yalıtım önlemleri alınmalıdır.
•Çalışma saatlerinden sonra, unutulan veya açık bırakılan lambaların kontrol edilerek söndürülmesi hususunda nöbetçi personel sorumlu kılınmalı ve takibi yapılmalıdır.
•Elektrik kullanımıyla ilgili tasarruf önlemleri sürekli hale getirilmeli, sonuçları izlenmeli ve geliştirilmelidir.
•Lamba yüzeyleri ve armatürleri temiz tutulmalı, Armatürler doğru seçilmeli, ışığı “boğan” ya da ışığa engel olan armatür kullanılmamalıdır.
•Zorunlu olmadıkça ısınma ve pişirme amacıyla elektrik kullanılmamalıdır.
•Elektrik kullanımında tasarruf bilinci yaratılması, personelin bilgilendirilmesi ve özendirilmesi için kurum amirleri gerekli önlemleri almalıdır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder